Terim Bilimi/Terminologie

EDEBİYAT TERİMLERİ, Rıza FİLİZOK

Çarşamba, Eylül 13th, 2017

EDEBİYAT TERİMLERİ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | EDEBİYAT TERİMLERİ, Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı


Tahsin Banguoğlu’nun Türkçenin Grameri’nde Önerdiği Terimler, Rıza FİLİZOK

Perşembe, Haziran 1st, 2017

TAHSİN BANGUOĞLU’NUN ÖNERDİĞİ TERİMLER

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Tahsin Banguoğlu’nun Türkçenin Grameri’nde Önerdiği Terimler, Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı


KLASİK EDEBİYAT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ, II RETORİK TERİMLERİ, Rıza FİLİZOK- Ali AK

Pazar, Nisan 2nd, 2017

EDEBİYAT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ-II, RETORİK TERİMLERİ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | KLASİK EDEBİYAT TERİMLERİ SÖZLÜĞÜ, II RETORİK TERİMLERİ, Rıza FİLİZOK- Ali AK için yorumlar kapalı


Fikir Nedir, Düşünce Nedir? Fikir ve Düşünce Terimlerinin Retorik Tanımları, Rıza FİLİZOK

Pazartesi, Ağustos 20th, 2012

Fikir ve Düşünce Terimlerinin Retorik Tanımları

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Fikir Nedir, Düşünce Nedir? Fikir ve Düşünce Terimlerinin Retorik Tanımları, Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı


Gösterge Bilimi Terimleri Sözlüğü

Cuma, Mart 11th, 2011

Gösterge Bilimi Terimleri Sözlüğü

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Gösterge Bilimi Terimleri Sözlüğü için yorumlar kapalı


Terim Bilimi Terimleri Sözlüğü

Cuma, Mart 11th, 2011

Terim Bilimi Terimleri Sözlüğü

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Terim Bilimi Terimleri Sözlüğü için yorumlar kapalı


Rübab-ı Şikeste Lügatçesi

Cumartesi, Nisan 17th, 2010

Rübab-ı Şikeste Lügatçesi

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Rübab-ı Şikeste Lügatçesi için yorumlar kapalı


Edebiyat Eğitim ve Öğretiminde Terim Sorunu, Rıza Filizok

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

Edebiyat Eğitim ve Öğretiminde Terim Sorunu
….

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Edebiyat Eğitim ve Öğretiminde Terim Sorunu, Rıza Filizok için yorumlar kapalı


TDK Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Fransızca-Türkçe Dizini

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

TDK Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Fransızca-Türkçe Dizini

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | TDK Edebiyat Terimleri Sözlüğü, Fransızca-Türkçe Dizini için yorumlar kapalı


ALTIN TERİMLER-I

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

ALTIN TERİMLER-I

KATEGORİ (Fr. Catégorie, Tr. Ulam, Ar. Makule)

Rıza Filizok

Bilim ve sanat dünyasında kullanılan bazı terimler, başlı başına bir bilgi kaynağıdırlar. Böyle kelimeler, bizden özel bir dikkat isterler.  Altın terimler diyebileceğimiz bu kelimelerin sayıları çok değildir, bir kültür dilinde onların sayısı  yüzü bulmaz. Buna karşılık düşünce tarihinde, bilim tarihinde çok sık karşımıza çıkarlar. Bu terimlerin her birini birer düşünme merkezi olarak kabul etmek gerekir.

Bu terimlerden birisi de « kategori »dir. Felsefecilerin ortaya koyduğu kategoriler, aslında insan düşüncesinin nesneyi kavrama biçimleridir. Daha ilk çağlarda yapılmış olan bu sınıflandırmalar mükemmellikleriyle hayranlık uyandırıcıdır. Günümüzde bunlara ilâve edebileceğimiz çok az şey vardır.

Kategori anlayışı her  felsefe anlayışına göre değişik olmuştur. Aristote’dan sonra kategori,  zihindeki nesnelerin sıralanmasında en genel olan cinslerin herbiri anlamında kullanılmıştır : Meselâ,  zaman ve mekân kategoridirler. Kategori genel bir biçimde “düşüncelerin ya da gerçek varlıkların bir basamaklandırma düzeni içinde  ve bir sistematik bakışa göre  sıralanması sonucunda ortaya çıkan en üst sınıflar” olarak tanımlanabilir.

Fisagorcular 10 sayısını kutsal kabul ettiklerinden karşılıklarıyla birlikte on kategori tespit etmişlerdi:

1) Sonlu-sonsuz (le déterminé-l’indéterminé),

2) Tek-çift ( l’impair-le pair),

3) Birlik-çokluk ( l’unité-la pluralité),

4) Sağ-sol ( le droit-le gauche),

5) Erkek-dişi ( le mâle-la femelle),

6) Sükûn-hareket ( le repos-le mouvement),

7) Doğru-eğri ( le droit-le courbe),

8) Aydınlık-karanlık ( la lumière-les ténèbres),

9) Hayır-şer ( le bien-le mal),

10) Kare-kare olmayanlar.

Aristo’da kategoriler “varlık için söylenilen her şey, varlığa yükletilen şekillerdir; ve bunların olabilen, ilk ve başka bir şeye döndürülemeyen türleri” dir. Aristo  bir gramerci metoduyla bunların bir listesini yapmıştır. Bunlar varlıkların en yüce cinsleridir. Bunlardan birincisi maddesel tasarımlara, diğer dokuzu ise soyut tasarımlara aittir. Bu nedenle ikincilerin hepsi ilinekdirler (accident, araz):

1)Öz, Töz (kuş, çocuk gibi) ;

2) Nicelik (üç ay gibi);

3) Nitelik (uzun, şekerci gibi);

4) Görelik (relation) (iki kat, yarım gibi);

5) Yer (lieu) (evde, okulda gibi);

6) Zaman (bugün, yarın gibi);

7) Duruş (attitude) (ayakta, uzanmış gibi.);

8) İyelik (possession) (elbiseli, silâhlı gibi);

9) Tutku, edilgi, (utanmış, yorgun gibi);

10) Fiil, etki (Action) (yaşıyor, okuyor gibi).

Sadece bu listeyi göz önünde bulundurarak, bir nesne hakkında doğru dürüst bir fikir edinebilir, bu nesneyi anlatabiliriz. Bu açıdan bakıldığında bu on kategori, ifade etme sanatının, yazma sanatının da hareket noktasıdır. Bir şeyi tam anlatmanın bu on kategoriyi göz önünde bulundurmaktan daha kısa bir yolu olduğu düşünülebilir mi?

Kategori genel olarak günlük dilde aynı çeşitten nesneler, insanlar sınıfı manasına gelir.

Diğer taraftan bir bilimin kullandığı en genel kavramlara da kategori denir. Bir kavramın her bilim dalında çok özel terim değerleri kazandığını unutmamak gerekir. Bir örnek olarak bu kavramın dil biliminde kazandığı farklı anlamları görelim:

Dil biliminde kategori, seçme ekseninde toplanan elemanlar kümesine tekabül eder. Geleneksel gramerde ise  sözün (discours)  çeşitli sınıflara ayrılmasını ifade eder, bu sınıflara da gramer kategorileri adı verilir.

Dönüşümcü dil biliminde kullanılan kısaltılmış sembollerin herbiri bir kategoriyi gösterir: SN, Sprép., SV birer kategoridir.

Daha dar bir anlamda gramatikal kategori, “morphème” yahut belirti “marque”  vasıtasıyla ifade edilen bir kavramı gösterir. Bu gramatikal kategoriler isim olsun, sıfat olsun, fiil olsun türleri daha ayrıntılı bir düzeyde ifade ederler. Sayı (tekil, çoğul), cins ( erkek, dişi, yansız), belirlilik (belirli,belirsiz) isim kategorileri olarak düşünülmüştür; zaman ( belli bir noktaya göre bir hareket hangi “an”a yerleştirilmiştir?), kip (mode) (gerçekleştirilmesi mümkün bir hareket midir, yahut sadece düşünülmüş, tasarlanmış bir hareket midir?),  görünüş (Aspect) yahut safha (phase) (bitmiş yahut tamamlanmış bir hareket midir, devam etmekte olan bir hareket midir yoksa henüz başlamamış bir hareket midir? ) fiil kategorileridir; derece (degré) ( artıklık derecesi, üstünlük derecesi) genellikle sıfata bağlanmış bir kategoridir. “Belirti”ler (les marques) bu kategorilerin temsilcileridir, onlar bir “lexème”le birleşir ve  bu ortaklık sonunda ortaya çıkan unsur artık (sözlük birim/lexème+ gramatikal belirti) bir “sınıf”a (fiil, isim yahut sıfat) aittir.

Nesneleri ait oldukları temel kategorileri içinde kavramak, bizi sistemli bir anlamaya ulaştırır. Bunun dışındaki bilgiler, sonbahar rüzgarının savurduğu yapraklar gibi dağınık ve karışıktır.

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | ALTIN TERİMLER-I için yorumlar kapalı


İNGİLİZCE – FARSÇA EDEBİYAT SÖZLÜĞÜ

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

İNGİLİZCE – FARSÇA EDEBİYAT SÖZLÜĞÜ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | İNGİLİZCE – FARSÇA EDEBİYAT SÖZLÜĞÜ için yorumlar kapalı


Kompozisyonda Delillendirme (argumentation) Metinleri, Filolog ALİ AK

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

Kompozisyonda Delillendirme (argumentation) Metinleri, Filolog ALİ AK

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Kompozisyonda Delillendirme (argumentation) Metinleri, Filolog ALİ AK için yorumlar kapalı


DİL BİLİMİ TERİMLERİ, Yard. Doç. Dr. Safiye AKDENİZ

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

DİL BİLİMİ TERİMLERİ, Yard. Doç. Dr. Safiye AKDENİZ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | DİL BİLİMİ TERİMLERİ, Yard. Doç. Dr. Safiye AKDENİZ için yorumlar kapalı


DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ: Fransızca-Türkçe (A Harfi), SAFİYE AKDENİZ

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ: Fransızca-Türkçe (A Harfi), SAFİYE AKDENİZ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ: Fransızca-Türkçe (A Harfi), SAFİYE AKDENİZ için yorumlar kapalı


DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ:II (B-C-D HARFLERİ), Safiye AKDENİZ

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ:II (B-C-D HARFLERİ), Safiye AKDENİZ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | DİL BİLİMİ TERİMLERİ İNDEKSİ:II (B-C-D HARFLERİ), Safiye AKDENİZ için yorumlar kapalı


BİLİM HAYATIMIZIN ÖNÜNDEKİ ENGEL: TERİM MESELESİ

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

BİLİM HAYATIMIZIN ÖNÜNDEKİ ENGEL: TERİM MESELESİ

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | BİLİM HAYATIMIZIN ÖNÜNDEKİ ENGEL: TERİM MESELESİ için yorumlar kapalı


TDK, SES BİLGİSİ TERİMLERİ DİZİNİ, Haz.: ege-edebiyat

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

TDK, SES BİLGİSİ TERİMLERİ DİZİNİ, Haz.: ege-edebiyat

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | TDK, SES BİLGİSİ TERİMLERİ DİZİNİ, Haz.: ege-edebiyat için yorumlar kapalı


DİL BİLİMİ TERİMLERİ : BERKE VARDAR

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

DİL BİLİMİ TERİMLERİ : BERKE VARDAR

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | DİL BİLİMİ TERİMLERİ : BERKE VARDAR için yorumlar kapalı


BELÂGAT SÖZLÜĞÜ, Prof. Dr. Rıza FİLİZOK

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

BELÂGAT SÖZLÜĞÜ, Prof. Dr. Rıza FİLİZOK

Kategori: Belagat/Rhetorique, Terim Bilimi/Terminologie | BELÂGAT SÖZLÜĞÜ, Prof. Dr. Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı


Sözcükbilim Terimleri Dizini (Türkçe-Fransızca)

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

Sözcükbilim Terimleri Dizini (Türkçe-Fransızca)

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | Sözcükbilim Terimleri Dizini (Türkçe-Fransızca) için yorumlar kapalı


TEMEL ANLAM ve YAN ANLAM, Rıza FİLİZOK

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

TEMEL ANLAM ve YAN ANLAM, Rıza FİLİZOK

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | TEMEL ANLAM ve YAN ANLAM, Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı


EDEBİYAT EĞİTİMİNDE TERİM SORUNU

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

EDEBİYAT EĞİTİMİNDE TERİM SORUNU

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | EDEBİYAT EĞİTİMİNDE TERİM SORUNU için yorumlar kapalı


BİR DÜŞÜNCE KİPİ OLARAK KARŞIT KELİMELER, Rıza FİLİZOK

Pazartesi, Şubat 1st, 2010

BİR DÜŞÜNCE KİPİ OLARAK KARŞIT KELİMELER, Rıza FİLİZOK

Kategori: Terim Bilimi/Terminologie | BİR DÜŞÜNCE KİPİ OLARAK KARŞIT KELİMELER, Rıza FİLİZOK için yorumlar kapalı