METİN TAHLİLLERİNE GİRİŞ

Arş. Gör. Oğuzhan KARABURGU(*)

Metin tahlillerinin Batıdaki serüveni düşünüldüğünde bizdekiyle kıyaslanamayacak kadar uzun bir geçmişe sahip olduğu görülür. Uzun bir zaman bizde sübjektif değerlendirmelerin dar kalıbında mevcudiyetini devam ettiren metin tahlili anlayışı, ilmî bir bakış açısına ancak 1940’lı yıllardan sonra kavuşmuştur. Esere dönük metin tahlilinden bahsederken Mehmet Kaplan ismini burada hatırlamak yerinde olacaktır.

            Prof. Dr. İsmail Çetişli’nin çarpıcı bir şekilde tespit ettiği gibi metin tahlili alelade bir okuyuş etüdü değildir: “Metin tahlili, -pek çoğumuzun zannettiği gibi- metnin bilinmeyen kelimelerini lügatlerden bulmak, onu günümüz diline veya nesre çevirmek, vezni kafiyesi üzerinde oyun oynamak, nazım şekli, nazım birimi ve edebî sanatlarını tespit etmek, konusu üzerinde sübjektif nutuklar çekmek değildir. Zira muhteva, yapı, dil ile bunların alt unsurları bir terkip olarak kabul edilip yukarıda belirtilen çerçevede ele alınmadığı; esere yaklaşmada, onun edebîlik sırrını çözme dışında herhangi bir amaç hedeflendiği müddetçe, o faaliyetin adına metin tahlili demek zordur”1

Akçağ yayınları tarafından yayınlanan Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir isimli kitap metin tahlilleri sahasına katkılarda bulunan kıymetli bir çalışmadır.

Prof. Dr. İsmail Çetişli’nin ilim ve edebiyat kamuoyunda geniş yankılar uyandıran Memduh Şevket Esendal (İnsan-Eser) 2, Cahit Külebi ve Şiiri 3, Batı Edebiyatında Edebî Akımlar 4 gibi eserlerinden sonra Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir isimli eseri de kitapçı vitrinlerdeki yerini almıştır.

Gerek ilmî mahfillerde, gerekse bu mahfillerin dışında, metin tahliline dönük yayınlanan kitapların ya tamamen teorik bilgilere ya da uygulamalara ayrıldığı görülür. Sayın Çetişli’nin Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir isimli eserinde hem teorik bilgilere hem de bu teorik bilgilerin örnek metinler üzerindeki uygulamalarına yer vermesi, bu eseri ayrıcalıklı kılan özelliklerden bir diğeridir.  

Bu çalışma hem akademik çevrelerin istifade edebileceği hem de üniversitelerin ilgili bölümlerinde bir ders kitabı, bir yardımcı kaynak olarak da okutulabilecek mahiyettedir.

METİN TAHLİLLERİNE GİRİŞ/1 ŞİİR5

Metin Tahlillerine Giriş/1 Şiir, isimli eser dört bölümden oluşan 286 sayfalık bir çalışmadır.

Birinci bölüm Şiire ve Şiir Tahlillerine Dâir başlığı altında şiire ve şiir tahlillerine ait teorik bilgileri içermektedir. Yazar, bu bölümde şiirin tarifinden, şiiri meydana getiren unsurlara kadar pek çok konuda bilgiler veriyor. Özellikle bizde vaktiyle sık sık karıştırılan, yanlış anlama ve algılamalara sebep olan metin şerhi, metin tahlili ve edebiyat tenkidi gibi konulara da bu bölümde açıklık getirmektedir.

İkinci bölüm Şiir Poetikaları başlığını taşımakta. Bu bölüm içerisinde Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Yahya Kemal Beyatlı, Ahmet Haşim, Orhan Veli, Necip Fazıl Kısakürek ve Ahmet Hamdi Tanpınar gibi şairlerin poetikalarına; M. Kaya Bilgegil ve Suut Kemal Yetkin gibi akademisyenlerin ve Peyami Safa gibi bir romancının şiir hakkında poetik düzeydeki düşüncelerine yer verilmiştir.

Üçüncü bölüm ise şiir tahlillerine ayrılmıştır. Bu bölümde Mehmet Akif Ersoy, Recaizade Mahmut Ekrem, Tevfik Fikret, Ahmet Haşim, Yahya Kemal Beyatlı, Necip Fazıl Kısakürek, Cahit Külebi gibi şairlerin şiirleri tahlil edilmiştir. Genel olarak şiir incelemesi olarak değerlendirebileceğimiz “Cahit Külebi’nin Bir Şiirinde Ritm ve Ahenk Unsurları” ile “Yeni Türk Şiirinde ‘Memleket’ Temasına Genel Bir Bakış” isimli iki yazıya da bu bölümde yer verilmiştir.

Kitabın son ve dördüncü bölümü bir seçki mahiyetindedir. Bu bölümde pek çok şairden seçilmiş şiir örnekleri vardır.

Kitabın sonuna da genel bir bibliyografya konulmuştur.

Kendi içerisinde bir bütünlüğü olan bu çalışmada teorik bilgilerle uygulamalar bir arada yer almıştır. Çalışmanın kusuru olarak görülecekse şu noktayı belirtmeliyiz: Çalışmada yer alan şiir seçkisine gereğinden fazla yer ayrılmıştır. Hemen hemen her okuyucunun rahatlıkla ulaşabileceği bu şiir seçkisinde yer alan şiirlerin yerine keşke şiir tahlil metinlerine daha fazla yer verilseydi.

Eserin bugüne kadar birden çok baskı yapması eserin ilgili alanda rağbet ve takdir gördüğünün bir göstergesidir. Akçağ’dan yayınlanan bu baskısı kitabın üçüncü baskısıdır. Genişletilmiş ve yeniden gözden geçirilmiş haliyle daha geniş kitlelere ulaşacağını düşündüğümüz bu çalışmasından dolayı sayın İsmail Çetişli’yi kutluyor, tecrübe ve bilgi birikimini yeni eserleri vasıtasıyla bizimle paylaşmasını temenni ediyoruz.